Bewustwordingsproces Ilse Schorrewegen
Toen ik in 2016 op 46 jarige leeftijd koos voor een grote stap in het onbekende, had ik geen idee dat dit de start zou worden van een stevig persoonlijk bewustwordingsproces dat niet meer is gestopt.
Ik wilde gewoon onderzoeken wie ik nog meer was als mens, NAAST mijn rol als professional. Want die rol ging in mijn leven altijd al met veel tijd en aandacht lopen. Ik wilde beter begrijpen waar mijn passie - soms obsessie - met 'werken' eigenlijk vandaan kwam. Bovendien was ik op zoek naar gemoedsrust, balans & tevredenheid in een wereld die steeds meer leek door te draaien.
In dit artikel gun ik jou een heel eerlijke inkijk in een deel van mijn eigen bewustwordingsproces tussen 2016 en 2022, inclusief existentiële worstelingen en 2 à 3 'coronajaren'.
Laat ik starten met wat context: sedert de tweede helft van mijn leven probeer ik als 'bewuste voorouder' te bouwen aan een regeneratieve toekomst. Voor mezelf, maar vooral ook voor alle leven dat NA mij komt. Want het is niet omdat ik zelf als kind al verkoos om zelf geen kinderen op de wereld te zetten, dat ik me niet verantwoordelijk voel over al dat ander leven dat wél na mij komt.
Een bewuste voorouder zijn, lukte de ene keer al beter dan de andere: met vallen en opstaan daag ik nog altijd de huidige status quo uit, zonder me volledig 'buiten' systemen te plaatsen. Ik blijf wel 'aan de rand', zoekend, soms vind ik en op een bepaald moment werd zelfs dat 'zoeken' onderschept zoals je hier kan ontdekken...
Zo gaat dat blijkbaar bij meer mensen, in de tweede helft van hun leven.
Ilse Schorrewegen
De levenscyclus' hierboven, kan ook voor jou als houvast én barometer dienen, bij jouw eigen introspectie.
De vragen bij elke fase kan je toepassen op persoonlijke, professionele én maatschappelijke transitie...
De levenscyclus als 'gids'...
Turbulentie en chaos als start van mijn bewustwordingsproces
Laat ik mijn verhaal maar in 2013 beginnen, met de fase turbulentie, getriggerd door een onverwacht ontslag: alles wat ik tot dan toe aan 'zekerheden' kende, viel plots weg en bracht me al snel in de volgende fase, die van 'chaos'...
Eerlijk gezegd begreep ik indertijd zelf niet goed waarom dat ontslag mij zo verlamde. Rationeel wist ik immers dat het wellicht het beste was dat me kon overkomen. Ik voelde namelijk al langer dat ik mijn leven 'anders' wilde, maar ik kon niet bedenken hoe dat 'anders' er zou kunnen uitzien, laat staan hoe ik het dan vorm zou moeten geven...
Voor iemand die graag controle heeft, voelde ' zonder werk vallen' als 'behoorlijk de pedalen verliezen', een situatie waarin ik niet lang in wilde blijven 'hangen'...
Emotioneel ervaarde ik de onmacht die ik ervoer als slopend:
Mijn verlangen naar een ander leven was héél groot,
maar mijn angst voor een ander leven was minstens even groot!
Daardoor had ik het gevoel 'niet te kunnen bewegen': ik zat vast, in mijn denken én in mijn doen...
Er was dus veel frustratie, over mijn eigen onmacht. Maar er was ook boosheid op wat er gebeurde in de wereld.
Bewustwording nummer 1: elk beleid dat mensen reduceert tot louter economische factoren, is toxisch
'Kantelen die handel!' was dé slagzin waarmee ik toen uitdrukking gaf aan mijn eigen onmacht en de vele frustraties over wat ik allemaal zag mislopen rondom mij:
- polarisatie: leidinggevenden versus medewerkers, overheid versus privé, vakbond versus directie, politici versus burgers, rijk versus arm, dom versus slim, believers versus non-believers: teveel 'versus', te weinig verbinding
- teveel of-of, te weinig en-en, kortom: verzanden in dualiteitsdenken
- onbenullige zaken die buitenproportionele aandacht kregen, terwijl levensbelangrijke zaken amper aandacht kregen in media, waardoor een algemeen klimaat van wantrouwen ontstond,
- veeleer een curatieve in plaats van een preventieve aanpak bij beleidskeuzes
- de opkomst van bullshitjobs die mensen tot buzy fools degradeerden en hen ziek, lusteloos of agressief maakten
- onbewust onbekwame 'leiders' die vastliepen in kortetermijndenken en 'managementitis', regeldrang
- onnodig tijdverlies door gebrek aan bewustzijn en helder denken
- machtsspelletjes van mensen wiens ego omgekeerd evenredig was aan hun zelfvertrouwen, met vriendjespolitiek, zoeken naar zondebokken en verstikkende hiërarchische relaties tot gevolg
- toenemende ongelijkheid in de wereld
- onrecht tegenover kwetsbaren, met onnodig lijden tot gevolg voor de mens, maar ook voor andere levende wezens zoals dieren en planten én onze planeet in haar totaliteit
Onrecht triggerde altijd al heftige emoties van boosheid en verdriet bij één van mijn vele 'ikken': de ik van wereldverbeteraar.
Mijn eigen onmacht om met zoveel heftige emoties om te gaan, maakten mij tijdens de eerste helft van mijn leven geregeld tot irritant gezelschap.
Daar was ik me van bewust - een mens brengt veel tijd door met zichzelf - maar hoe buig je zoiets om? Daar had ik geen idee van...
Dat veranderde, zo rond mijn 40e, dankzij enkele belangrijke inzichten die ik opdeed OVER de systemen rondom mij. Het begon met het besef dat elk beleid dat mensen reduceert tot louter 'economische factoren' toxisch is. Want overal waar dit gebeurde, zag ik mensen ongelukkiger worden & vereenzamen, hoe welvarend ze ook waren...
Drop off en bezinning als volgende stap in bewustwording
Wat er gebeurt als je mensen tot louter economische factor of human resource reduceert, had ik immers van dichtbij ervaren tijdens mijn beroepsactieve tijd als Human Resources manager en later als Organisatie-adviseur.
Dat wilde ik graag anders, daar zag ik kansen om beter te doen.
Via Stephen Covey's boeken leerde ik over cirkels van betrokkenheid en invloed. Alles eenzijdig afschuiven op 'falend beleid', 'domheid van mensen' of 'de maatschappij' vreet teveel energie. Dat had ik aan den lijve ondervonden tijdens mijn vele jaren van frustratie.
Aan de slag gaan met mijn eigen cirkel van invloed, zou me dus meer energie opleveren dan gefrustreerd blijven over alles waar ik geen invloed op had.
Zo gezegd, zo gedaan: ik ging werken aan mezelf, zoals dat dan heet.
Sommigen spraken over 'een midlifecrisis', zelf noemde ik het liever een midlife update.
Control-Alt-Delete. Op naar Ilse Schorrewegen versie 2.0.
Zoiets...
Langzaam maar zeker kwam ik los van jaren 'leven op automatische piloot'.
En kon ik mijn eigen blinde vlekken en belemmerende patronen steeds beter erkennen, herkennen én soms ook ombuigen.
Dat proces van kansen zien, leren en andere keuzes maken, verliep echter allesbehalve lineair of volgens een strak plan:
- een opleiding tot oplossingsgericht loopbaancoach was de start van jaren van investeren in ontzettend brede disciplines
- zelfstudie rond bio-, psycho-, neuro- en somatisch welzijn legden mee een stevige basis voor mijn 'nieuwe' professionele missie en visie
- zodra ik het aandurfde, werd ik zelfstandig omdat ik op een andere manier in 'het systeem arbeidsmarkt' wilde staan: autonomer, met meer vrijheid om er kritisch naar te kijken en over te kunnen schrijven dan ik als werknemer had ervaren
- ik deed eerst broodnodige praktijkervaring op in 'werken met mensen', als freelance loopbaancoach, werkte een tijd in onderaanneming bij bestaande loopbaancentra, om er al snel achter te komen dat ik het toch weer 'net even anders' wilde aanpakken - dé rode draad in mijn leven zou later blijken
- omdat ik in die voor mij 'nieuwe' sector van training en coaching teveel greenwashing in bedrijven zag - denk aan mensen 'oplappen', door hen ontspanningstechnieken bij te brengen, zodat ze nog harder konden werken, om hen zo snel mogelijk weer mee te laten draaien in dezelfde ziekmakende ratrace - liet ik dat luik al snel achter me en koos ik er bewust voor enkel nog één op één mensen te begeleiden en enkel te werken met mensen die écht gemotiveerd zijn om te 'kantelen'; omdat ze dat ZELF willen, niet omdat hun werkgever hen dit oplegt of omdat ze ergens gelezen hebben dat dat zo hoort...
- de stap naar het definiëren van hoe ANDERS levensloopbegeleiding eruit KAN zien, was een logisch gevolg toen ik ook door bepaalde praktijken binnen het veld van loopbaancoaching teleurgesteld raakte...
Ergens in dat proces durfde ik het aan me als 'kantelaar' te profileren. Die term is geïnspireerd op 'Nederland kantelt', oorspronkelijk geleid door transitiedeskundige Jan Rotmans en paste me als gegoten:
Van 'kantelen die handel' naar 'kantelen mijn wandel'
Mezelf omscholen tot coach betekende echter opnieuw jaren van keihard leren en werken. Om de kwaliteitsaudits van de Vlaamse overheid te doorstaan, moet je bijvoorbeeld minstens 3000 uren individuele coaching kunnen voorleggen en voldoen aan een trits van vormvereisten. Zoals ik dat al heel mijn leven deed, probeerde ik opnieuw in een mal te passen: je zou dit meisje immers niet betrappen op een gebrek aan expertise of deskundigheid.
Nadat ik in 2019 het kwaliteitslabel 'dienstverlener voor de KMO-portefeuille' binnenhaalde - nodig om een erkenning van VDAB te krijgen als loopbaancoach - mocht ik mijn bedrijf Kantelpunt een 'erkend loopbaancentrum' noemen. Toen pas kon ik 'volledig' op eigen vleugels gaan vliegen en hoefde ik niet langer in onderaanneming te werken. Vrijheid at last...
Hoera!
Ik had toch maar weer mooi bewezen dat een mens kan waarmaken wat hij wil waarmaken,
als je het maar graag genoeg wil en blijft geloven in je eigen kracht...
Spoiler alert: toen zat ik nog behoorlijk vast in een oud overtuigingskader én het daarbij horende gedragspatroon van vluchten en pleasen. Door hard te werken probeerde ik namelijk mijn eigen bestaansrecht te 'verdienen', zoals ik dat al heel mijn leven deed.
Hard werken én perfectionisme waren mijn favoriete copingstrategiëen: zo probeerde ik meer vat te krijgen op het leven en op wat ik allemaal fout zag lopen in de wereld RONDOM mij, in mijn OMGEVING.
Maar terwijl honderden klanten hun grote tevredenheid over mijn werk uitspraken, bleef ik zelf bizar genoeg nog heel vaak zitten met het knagend gevoel dat ik te weinig impact had op wat er gebeurde IN DIE WERELD. En in MIJZELF.
De link tussen die 2 begon stilaan te dagen...
Toch kostte het me nog behoorlijk wat tijd - en heel veel grijze haren - om tot dit nieuwe inzicht te komen:
Bewustwording nummer 2: ZICHZELF reduceren tot louter economische factor, is toxisch
BAM!
Wat een inzicht: heel mijn leven had IK mij dus ZELF een beperkende identiteit aangemeten, door mezelf een verhaal te vertellen dat niet klopte?
Mijn hele identiteit daverde op haar grondvesten bij DAT besef...
Welke andere keuzes heb ik dan te maken?
Dankzij mijn ervaringen met de oplossingsgerichte positieve psychologie wist ik ondertussen al wel dat je elk verhaal dat je jezelf hebt aangepraat op elk moment in je leven ook weer kan 'herschrijven'. Niets aan de hand dus.
Of toch?
Dat loslaten van diep gewortelde overtuigingen en de patronen gekoppeld aan mijn aannames bleek toch lastiger dan verwacht...
Ik leef namelijk niet op een eiland.
Ik maak deel uit van een groter geheel, een maatschappij waarin al heel lang een paradigma overheerst dat 'groeien' en 'steeds beter willen DOEN' als enige optie voor een goed leven beschouwt. En binnen dat paradigma zijn kunstmatig schaarstedenken, extractie en kolonisatie, schering en inslag. Dat paradigma heeft een grotere impact op ons doen en laten dan we ons realiseren, want veel meer factoren dan je vandaag vermoedt, worden daardoor bepaald:
- hoe ik naar 'mijn eigen bijdrage aan de wereld' kijk, door een hoofdzakelijk economische bril bijvoorbeeld,
- wat ik beschouw als 'mijn eigen verdienste' of 'de verdienste van de grotere gehelen waar ik deel van uitmaak' ook,
- tot en met hoe ik kijk naar de rol die 'arbeid', al dan niet betaald, inneemt in het leven vandaag...
Zo vraagt 'aankaarten dat zorgtaken helemaal anders gevaloriseerd worden' dan pakweg 'virtueel geld doen groeien' veel MOED in een samenleving die niet eens meer door heeft hoe doordrongen ze is van kapitalistisch marktdenken...
DAT wilde ik als Kantelaar zo graag anders! Maar WETEN wat je anders wil, volstaat niet altijd om zelf tot gedragsverandering te komen. Laat staan om anderen mee te nemen in zo'n verhaal...
Alleen nog maar praten over een broodnodige paradigmashift, leverde mij zo geregeld verwijten op over naïef, dom, communistisch of ronduit 'gevaarlijk' te zijn; morrelen aan bepaalde zekerheden, maakt mensen nu eenmaal angstig, leerde ik al snel.
Omdat ik ooit las dat wie 'met andere ogen wil leren kijken', er goed aan doet 'opnieuw leerling te worden', besloot ik opnieuw leerling te worden. Van het leven en dat op vele terreinen...
Daarbij verzette mijn ego zich geregeld met kracht. Dat doet een ego nu eenmaal wanneer het geconfronteerd wordt met inzichten die afwijken van alles waarop het 'zijn identiteit' heeft gebouwd...
Ik volgde een opleiding tot Loslaatcoach en verdiepte me nog meer in topics als bewustzijn, zingeving, humanistische levenskunst, ecopsychologie en deep ecology. Filosofie, waarderend onderzoek en narratief werk behield ik als basis, terwijl zen, non-dualiteit, mindfullness en lichaamsbewustzijn dat plaatje verder aanvulden.
Nogmaals: mijn transitie verliep niet volgens een lineair proces. Zo zit er veel 'gelijktijdigheid' in mijn verhaal en wisselden 'rustige' periodes elkaar af met periodes van grote onrust...
Ergens onderweg kreeg er een definitie van 'kantelen' vorm en begon ik het potentieel ervan te zien als 'model' of methode, omdat ik leerde dat maatschappelijke transitie automatisch volgt, zodra voldoende mensen een individuele transformatie doormaken...
En zo'n individuele transformatie wordt vaak getriggerd door een persoonlijk of professioneel kantelpunt: crises gaan gepaard met het loslaten van reactieve patronen die niet langer dienen. Maar dat hele proces verloopt dus bepaald niet zonder weerstand vanuit je ego, zoals mijn eigen verhaal duidelijk aangeeft.
Enkele handvaten en inzichten die mij geholpen hebben, deel ik graag met je:
De kracht van vertragen en afstand nemen
In plaats van verontwaardigd naar anderen, naar 'de maatschappij' te wijzen over wat er allemaal fout loopt, kan je je blik ook naar binnen keren, zoals ik:
- hollen en mezelf voorbij lopen, maakte plaats voor vertragen en verstillen
- 'vluchten' maakt plaats voor doorvoelen, toelaten en accepteren
- 'vechten tegen' ruimde plaats voor 'kiezen voor'
Gaandeweg bevrijde ik mezelf van hardnekkige overtuigingen en meningen die me gebracht hadden waar ik op een bepaald moment stond - geen slechte plek - maar die me ervan weerhielden om me écht vervuld te voelen en gemoedsrust te ervaren.
Langzaamaan kantelde ik: ik ging anders in het leven staan. Rustiger. Vanuit vertrouwen. Nog steeds alert en kritisch én tegelijkertijd veel milder.
Kortom: bewuster.
Verantwoordelijkheid nemen over gedachten en gevoelens
Mijn boosheid en verontwaardiging maakten langzaam plaats voor mildheid en mededogen. Mildheid tegenover mezelf, mijn eigen innerlijke criticus en gekwetste kind, daarna tegenover de rest van de wereld.
Onze eigen gedachten en overtuigingen kunnen ons stevig belemmeren, zeker als het gaat over blinde vlekken.
Ik koos ervoor aan de slag te gaan met mijn gedachten: de verhalen die ik mezelf vertelde OVER wat er rondom mij, maar vooral IN MIJ, gebeurde.
Want die verhalen kleuren mijn kijk op de wereld behoorlijk:
Ik mag dan het gevoel hebben bijzonder weinig impact te hebben op wat anderen doen en op wat mij en de wereld overkomt, ik heb wel impact op wat ik ZELF doe.
Bovendien heb ik ontzettend veel impact op hoe ik omga met alles wat er gebeurt, op HOE IK ME VERHOUD tot de andere en 'het andere'.
Mijn gedachten kan ik namelijk zelf sturen.
Door volledige verantwoordelijkheid te nemen over mijn gedachten én gevoelens ontneem ik bovendien de anderen de macht over mijn welbevinden.
Ik hoef mezelf dus niet te reduceren tot iets of iemand dat ik niet wil of kan zijn.
Ik KAN andere keuzes maken. En die andere keuze kan ik elke minuut van elke dag maken.
Bij elke beslissing die ik neem, elke activiteit die ik wel of niet opneem, elke euro die ik al dan niet spendeer.
Dat gaf pas een gevoel van vrijheid!
Leven vanuit verwondering
Zo ging ik anders in het leven staan, meer in verbinding met mezelf én de rest van de wereld.
Deze vragen hielpen me om dichtbij mezelf te blijven:
- Wat gebeurt er, hier en nu?
- Hoe voel ik me daarbij?
- Wat vertellen mijn gevoelens mij over waar ik nood aan heb, over mijn waarden en behoeften?
- Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn behoeften voldaan zijn?
EN
- Hoe ervaren de anderen deze situatie?
- Welke impact heeft de context op onze perceptie van wat er gebeurt?
- Wat moet er gebeuren opdat de behoeften van anderen én de mijne voldaan zijn, zonder schade te berokkenen aan 'de Ander', met name mens, dier en planeet?
Reken maar dat er strategieën te vinden zijn die met al deze belangen rekening houden.
Want door het perspectief te kantelen kom je erachter dat er ontzettend veel prachtige dingen in de wereld gebeuren, als je maar bereid bent om te kijken.
Ik leerde opnieuw kijken vanuit verwondering, zoals ik dat deed toen ik kind was, toen ik nog minder 'last' had van 'aannames, meningen en overtuigingen'...
Loslaten van de illusie van controle
Dankzij dat dieper bewustzijn raakte 'de controlefreak' in mij ook gerustgesteld:
Te weten dat ik controle heb over mijn gedachten, mijn gevoelens, mijn eigen gedrag, hielp me om de controle over anderen los te laten. Daar heb ik toch geen vat op...
Net zomin als ik controle heb over wat anderen over mij denken overigens.
Vertragen, afstand nemen, meer vanuit waarneming en minder vanuit oordeel kijken en luisteren, vaker vanuit verwondering leven, onderzoeken hoe wat er gebeurt mij altijd iets kan leren, bracht me rust.
Het hielp me om weg te blijven uit de re-actie.
Minder 'kantelen die handel' dus en meer 'kantelen mijn wandel.'
Ageren vanuit mildheid in plaats vanuit frustratie
Begrijp me niet verkeerd: ageren is prima - zeker in situaties waarin zwijgen geen optie is - maar da's iets anders dan reageren!
Je kan vanuit acceptatie dat de dingen zijn zoals ze zijn iets willen veranderen, of vanuit weerstand over hoe het is.
Dat tweede vraagt veel meer energie. De reactie is gedrag van 'het gekwetste kind in ons' dat boos is omdat het geen snoepje krijgt. De actie is de keuze van 'de volwassene' die verantwoordelijkheid neemt voor waar hij verantwoordelijkheid KAN voor nemen.
Ik ambieer om minder 'de rechter' te zijn telkens ik 'een slecht functioneren' opmerk. Ook al merk ik nog héél vaak verbetermogelijkheden op.
Maar in plaats van te reageren op 'het slechte functioneren', probeer ik 'de misvatting' te zien. En er tegelijkertijd doorheen te kijken: "There is a crack in everything: that's where the light shines through..." zingt Leonard Cohen daarover.
Dat luk me omdat ik, in plaats van tegen duister te vechten, het licht binnen laat.
Met één kanttekening: waar ik echt 'duisternis' zie zoals structureel onrecht of ongelijkheid laat ik mijn verontwaardiging gewoon toe. Ik leerde met mildheid naar ALLE emoties te kijken, ook naar boosheid, angst en verdriet.
Elke emotie mag er zijn, al hoef ik de emotie niet te worden... Het is 'maar' een emotie, getriggerd door 'maar' een verhaal OVER wat er gebeurt rondom en in mij.
Dankzij het erkennen van de emotie kan ik altijd op zoek naar woorden voor de behoefte die in of rondom mij niet is vervuld.
Een methode als 'verbindende communicatie' of non-violent communication is daar een mooi hulpmiddel bij, net zoals meditatie.
Bewustzijn over je type mindset
Nog een pijnlijke vaststelling was deze: wij zien de wereld niet zien zoals ze is, maar zoals WIJ zijn.
Onze binnenwereld is namelijk een afspiegeling van de buitenwereld. En hoe we die buitenwereld zien, hangt af van HOE wij waarnemen.
Of nog:
Zo binnen, zo buiten:
Wat er in mij leeft, zie ik terug in de wereld om mij heen.
De bril waardoor ik naar de wereld kijk, de verhalen die ik mezelf en anderen vertel OVER wat er gebeurt, de paradigma's die ik voor waarheid aanneem, bepalen hoe ik de wereld zie.
Dat werkt zo:
- Voed ik oorlog en verzet in mij? Dan zal ik overal oorlog en conflict zien & straal ik dat uit naar anderen waardoor mensen defensief op mijn gedrag re-ageren en ik bevestigd word in mijn eigen overtuiging
- Voed ik mijn angst? Dan zie ik overal gevaar en leef ik de hele tijd op mijn hoede
- Geloof ik dat er schaarste is in de wereld? In wat voor overvloed ik dan ook leef, altijd zal ik op zoek blijven naar meer - of ken jij veel miljonairs die vinden dat ze genoeg geld hebben?
- Voed ik vrede in mij? Dan zie ik overal voorbeelden van vrede & straal ik dat uit naar anderen
Eens je dat principe begrijpt, heb je altijd een keuze.
En een verantwoordelijkheid.
Een heerlijke consequentie die ik als gevolg van dat proces vaststelde, is deze:
JOUW kijk op 'de wereld' bepaalt ook
hoe 'de wereld' naar jou kijkt...
Met andere woorden:
Hoe de ander zich tot mij verhoudt, bepaal ik in grote mate zelf:
ik heb de keuze om vanuit afscheiding of vanuit verbinding uit te reiken naar de wereld
Wetend dat ik een deel van de wereld ben en er dus onlosmakelijk mee verbonden ben, transformeerde mijn '40-something' lijfspreuk #kantelendiehandel via die nieuwe inzichten - #kantelenmijnwandel - naar #kanteljeperspectief rond mijn vijftigste.
Vertaald naar 'mindset' maakte ik een sprong van een groeimindset zo typerend voor een kapitalistisch paradigma naar een benefit mindset.
Of probeer ik dat alleszins...
Creatie, groei en volwassenheid als volgende stappen in de levenscylcus...
Leidende vragen: wat WIL ik, hoe ervaar ik stabiliteit en bloei?
Een aangenaam neveneffect van mijn eigen transformatie tussen 2013 en 2020 was dat de behoorlijk gefrustreerde wereldverbeteraar langzaam veranderde in een meesteres in de levenskunst.
Ik werd aangenamer gezelschap. Voor mezelf én voor mijn omgeving.
Ik vond RUST in mijn eigen rusteloosheid en begreep beter mijn eigen handleiding,
als hoogsensitief, introvert beelddenker en creatief generalist,
waardoor de ONRUST in mijn leven ging liggen en er gemoedsrust in de plaats kwam,
gevolgd door mildheid en mededogen...
In januari 2020 ervaarde ik zowaar het gelukzalige gevoel 'vrede met het leven' te hebben, misschien wel voor het eerst in mijn bestaan. Dat ik daar zo oud moest voor worden...
Op dat moment dacht ik: 'nu ben ik er'. Ik kan niet meer van mijn sokken geblazen worden: zo 'zen' en 'verbonden met het leven' voelde ik me.
Helemaal tevreden was ik toen, met de professionele en persoonlijke keuzes die ik gemaakt had én de rust die het gevolg was van de balans of stabiliteit en bloei die zo ontstaan was.
Maar toen had ik helaas nog niet begrepen dat in de levenscyclus ook een oneindigheidsteken staat, wat zoveel betekent als: 'je gaat hier verschillende keren door, telkens op andere niveaus'.
Wacht even.... Het stopt dus nooit?
Ah neen, want ELK einde is het begin van een nieuwe creatiefase...
Da's geruststellend én heel pittig tegelijkertijd.
Turbulentie... opnieuw
Leidende vraag: hoe ervaar ik dat het niet meer werkt?
In maart 2020 gebeurde iets wat niemand had zien aankomen, behalve een handvol virologen wiens visie helaas gedurende jaren genegeerd werd: een pandemie overspoelde de wereld.
In eerste instantie voelde dat voor mij als een geschenk, een broodnodige wake-up call voor onze wereld die nog vast zat in 'een oud paradigma'. Vanuit mijn vredevolle zijnsstaat kon ik vol vertrouwen en zonder oordeel kijken naar wat er gebeurde, naar de lock-downs en de rust die ze brachten voor veel mensen.
Dit eenvoudige manifesto stroomde toen uit mijn pen, vanuit een positieve, hoopvolle kracht in mij die niet te stoppen leek:
Deze infographic maakte ik wat later, naar aanleiding van een bevraging die ik deed op Facebook in 2020 en nogmaals één jaar later, in 2021.
Ik gaf mee woorden aan mijn volgers hun verlangen om te vertragen, verwonderen, verbinden, begrenzen, aan te pakken en dankbaar te zijn.
En ik overstelpte iedereen die het wilde horen met voorbeelden van positief nieuws, vanuit de stellige overtuiging dat mijn verlangen naar een andere wereld met een rustiger levenstempo ook het verlangen van andere mensen zou zijn.
Het was toch glashelder dat we vooral NIET terug moesten naar 'normaal', omdat dat 'normaal' van voordien allesbehalve 'normaal' was (lees er Gabor Maté's 'de mythe van normaal' maar 'ns op na)?
Maar boy oh boy, wat bleek dat voorbarig van mij...
Want in 2021 'bewoog' de wereld wel, maar in een heel andere richting:
Weinig mensen bleken opgewassen tegen de groeiende onzekerheid, waardoor oeroude vecht-vlucht en bevriespatronen het overnamen en we vooral in weerstand gingen:
- Complotdenken nam over, omdat wetenschappelijk voortschrijdend inzicht 'continue verandering' als enige zekerheid heeft en we na zoveel decennia van relatieve stabiliteit en vrede in onze contreien niet meer met onzekerheid om bleken te kunnen
- Een gevoel van afgescheidenheid, zich niet begrepen of gehoord voelen in een wereld die technologisch, ecologisch en sociologisch aan een sneltreintempo evolueert, circuleerde al lang voor deze pandemie, maar met de gevolgen daarvan werden we nu keihard geconfronteerd
- We bestreden elkaar om 'het grote gelijk': van 'verbinden' of 'dankbaar zijn', laat staan 'verwonderen', was nauwelijks sprake...
- Individuele vrijheden tijdelijk anders invullen, ten bate van een hoger belang, werd onder woorden gebracht in de media als 'inleveren, inboeten, bedreigend, dictatoriaal zelfs', terwijl het ook als een heel ander verhaal had kunnen gebracht worden...
Maar voor verbindende verhalen, is VERTROUWEN nodig en DAT leek er steeds minder te zijn voor elkaar...
Chaos - 2,0
Zo ervaarde ik de instabiliteit
Collectieve disconnectie
Los van wat ik maatschappijbreed zag gebeuren, kon ik ook zelf mijn werk niet meer doen zoals ik het gewoon was. Mijn 'omgeving' veranderde drastisch.
Er waren lange periodes van 'geen werk' en er waren periodes van 'enkel werken via video'.
Ondanks de prachtige mogelijkheden die technologie ons bood en waar ik dankbaar gebruik van maakte om diepgaande gesprekken te voeren met mensen uit de hele wereld, miste ik toch de menselijke 'connectie'
En neen, ik leed niet aan 'een belemmerende overtuiging over digitaal werken', zoals me wel eens werd ingefluisterd door marketeers, of door andere coaches die wél vlot de overstap leken te maken naar videocoaching. Ik zie de voordelen van 'digitaal coachen' heus wel in.
Mijn gevoel had meer te maken met de collectieve disconnectie in de wereld, waar ik mij steeds moeilijker voor kon afsluiten.
De 'existentiële eenzaamheid' die ik oppikte in mijn naaste omgeving, maar ook op wereldschaal, koppelde ik aan het gebrek aan verbondenheid en relationele ethiek: we 'schermden ons steeds meer af' van elkaar, terwijl wij toch sociale dieren zijn?!
Hoewel ik heel goed begreep waarom de coronamaatregelen nodig waren en ik vanuit vertrouwen met plezier individuele vrijheden opgaf in het belang van een hoger doel - de verdere verspreiding van het virus stoppen - kon ik me ook iets voorstellen bij de bezorgdheid van sommigen die minder vertrouwen hadden in pakweg de tijdelijkheid van die maatregelen.
Het gaf voor mij overduidelijk aan dat in crisissituaties 'nuance' en 'actief luisteren naar elkaar' ontzettend belangrijk is. Maar laat nu net 'nuance' snel wegvallen in tijden van crisis...
Er werd vooral om ter hardst geroepen, 'het grote gelijk' moest gehaald! Want ons ego kan er niet tegen om als 'dom' over te komen, weet je nog?
Extinctiestress erbovenop
En dan was er nog die gefaalde klimaattop die bij mij persoonlijk voor heel wat extra onrust zorgde.
Ik lag namelijk wél wakker van al de vele ecologische kantelpunten die ondertussen overschreden zijn.
Sterker: ik rouw over het gebrek aan bewustzijn van de mensheid die al heel mijn leven, sinds de jaren 70, in volstrekte ontkenning leeft voor haar eigen aandeel aan de ramp die zich momenteel voltrekt en die massa-extinctie of ecocide heet.
Als hoogsensitief persoon ben ik namelijk supergevoelig aan hoe mijn omgeving eraan toe is: ik kan daar niet zomaar van wegkijken, mocht ik dat al willen...
Zorgen voor mijn omgeving, voelt daardoor ook niet als 'een opgave' voor mij. De bewuste keuzes die ik maak om een planeet achter te laten die nog leefbaar is voor toekomstige generaties geven mij zelfs ontzettend veel voldoening. Ze voegen zin toe aan mijn leven. Al heb ik OOK al heel mijn leven het gevoel dat ik tot een kleine minderheid behoor die er op deze manier in staat.
Wat me ontzettend bezig hield in 2021 / begin 2022 was dit:
Als een relatief 'beheersbare' pandemie al zo'n nefaste impact had op menselijk gedrag, wat zouden andere, minder beheersbare crisissen in de toekomst dan gaan triggeren qua angstpatronen?
Resultaat: byebye balans
Long story short: alles wat tot 2020 zo helder voor mij was geweest, kwam tijdens de covidjaren opnieuw op losse schroeven te staan. En ik klapte toe. Freezemodus...
Waardoor ook al mijn goede gewoonten rond bewust leven, als sneeuw voor de zon slonken.
Ik had al mijn energie nodig om rechtop te blijven in een omgeving waarin zowel angst & verbittering als onverschilligheid en apathie heersten:
- Het deed pijn om vast te stellen hoe sommige collega's ten prooi vielen aan complotdenken
- hoe er klinkklare nonsens werden verspreid, langs alle 'kanten' van het spectrum
- en er haat de wereld werd in gestuurd, door mensen die zichzelf voor de pandemie als vredesactivisten en vrije denkers profileerden: hoe kon dat nu?
Hoe konden we toch geloven dat elkaar verwijten 'een dom schaap' te zijn deel van de oplossing kon zijn?
Wat schaamte doet met een mens
Van de 3 soorten conflicten - een conflict met jezelf, een conflict met 'de ander' en een conflict van de mens met zijn omgeving - moest ik vaststellen dat ze alle 3 speelden:
- mijn omgeving veranderde
- er waren veel conflicten tussen mensen
- ik voelde mezelf ook veranderen en kreeg er maar moeilijk vat op, maar vooral: ik kon geen enkele van die drie accepteren...
Resultaat? De balans die ik voor mezelf had gevonden begin 2020, slipte uit mijn handen.
Zoals dat dan gaat bij een situatie die uit balans is, staken mijn eigen reactieve patronen ook weer de kop op.
Dat vormde dan weer aanleiding voor schaamte en vertwijfeling:
- Als ik zelf niet immuun bleek voor lijden, deed ik dan wel de juiste dingen?
- Welke denkfouten maakte ik zelf, zat ik misschien zelf ook vast in groepsdenken?
- Wat stelde ik überhaupt nog voor als 'coach', als ik voor anderen geen 'krachtige vuurtoren' meer kon zijn?
- En dan was er ook nog de angst dat ik nooit meer mijn vredevolle zen-zijnstaat zou terugvinden, hoeveel ik ook mediteerde...
'Zo snel kan het dus de ene OF de andere kant uit kantelen,
in de wereld én in onszelf'
stelde ik WANHOPIG vast...
Drop off, bezinning en transformatie - opnieuw
Leidende vraag: welke KANSEN liggen er?
Gelukkig ligt 'bij de pakken blijven zitten' niet in mijn aard en dus ging ik opnieuw op zoek naar wat mij UIT mijn reactieve patronen kon halen.
Zo kwam ik in contact met weer heel nieuwe inzichten, die mijn hele overtuigingskader voor de zoveelste keer omgooiden.
Ik kan je vertellen: de denker in mij die zo graag wil begrijpen, kreeg het deze keer zwaar te verduren...
Gelukkig kon ik ook rekenen op mensen van vlees en bloed in mijn naaste omgeving én ver daarbuiten. Liefdevol én confronterend hielden ze mij een spiegel voor. Bij hen mocht ik mij een onzeker, twijfelend mens tonen, ZONDER daarvoor veroordeeld te worden.
Dankzij hun liefdevolle aandacht én mijn nieuwe inzichten kon ik nog net een klimaatdepressie voorkomen.
Wat leerde ik uit deze hele situatie? Dat mijn doorgedreven focus op 'oplossingsgerichtheid' - waarbij ik altijd maar positief probeerde te blijven, terwijl ik me duidelijk en met goede reden slecht voelde over wat er gebeurde in de wereld én in mezelf - deze keer averechts had gewerkt.
Het leidde tot een waardevol inzicht: pas na diepe acceptatie van wat IS én hoe ik me daarbij voel, komt er opnieuw ruimte...
Toen ik opnieuw met mondjesmaat nieuwsbrieven ging versturen, begon ik me opnieuw een klein beetje 'vuurtoren' te voelen en was mijn ego weer 'gered'...
'Zo snel kan het dus de ene OF de andere kant uit kantelen,
in de wereld én in onszelf'
stelde ik HOOPVOL vast...
Lessons learned tijdens bewustwordingsproces tussen 2020 en 2022
Wat er allemaal te leren viel voor mij in die periode, is teveel om hier neer te pennen.
Want:
- wat ik hier deel, is natuurlijk ook maar 'een verhaal', belicht vanuit één perspectief - het mijne - en gelinkt aan één model: de levenscyclus,
- vele andere perspectieven blijven dus onbelicht in dit 'verhaal dat ik mezelf over mezelf vertel' én hier deel,
- tegelijkertijd is de uitwisseling van dit soort verhalen en innerlijke processen ook een waarden-volle manier OM te verbinden voor mensen.
Precies daarom schrijf ik en soms deel ik mijn inzichten. Niet om jou ergens van te overtuigen, of te claimen dat ik beter weet dan jij hoe te leven; wél om verschillende perspectieven te tonen, zodat anderen kunnen voelen wat mijn verhaal bij hen triggert.
Blijf nederig
Dat nederigheid op zijn plaats is in het leven, werd mij pijnlijk duidelijk.
Elke zenmeester had me begin 2020 kunnen vertellen dat je nooit moet denken 'dat je er bent'.
Maar blijkbaar had ik al deze ervaringen nodig om dat nog eens goed te doorvoelen.
Resultaat?
- Vanaf nu spreek ik over mijn eigen zijnsstaat 'onder voorbehoud'
- Hoe meer kennis ik vergaar, hoe meer ik weet ik dat ik vooral heel veel NIET weet
- En nooit alles KAN, zal of hoef te weten...
Daar zit ook schoonheid in, een vleugje mysterie zelfs: niet alles hoeft opgehelderd, begrepen, verklaard, geloofd te worden, het leven mag 'gewoon' geleefd worden...
'Ik ben omdat wij zijn': over hoe het leven een oefening in 'geven én ontvangen' is...
Het leven bestaat uit 'geven én ontvangen'. Da's iets anders dan 'geven en nemen'.
Met de geneugten van 'geven' was ik al langer vertrouwd. Maar écht 'ontvangen', bleek iets waarin ik nog te leren had.
Voor het eerst in mijn leven werd ik immers langere tijd afhankelijk van het inkomen van mijn partner en van de andere inkomsten uit de BV waarin wij met verschillende vennoten ons eigen 'mini sociale zekerheidssysteem' vormen. Als de ene het wat lastig heeft, zijn de inkomsten van de anderen er om te compenseren, zodat je niet meteen moet stoppen met je zelfstandige activiteiten.
Die steun 'mogen ontvangen' van mijn vennoten, was een ervaring die ik in mijn professioneel leven niet eerder zo pertinent ervaarde en dat viel me - raar genoeg - moeilijker dan verwacht.
De controlefreak en zelfbewuste feministe in mij voelt zich namelijk niet graag 'afhankelijk' van anderen.
Terwijl ik natuurlijk al heel mijn leven afhang van anderen!
Opnieuw ontdekte ik hoe een heersend paradigma - dat opperste individualiteit promoot boven je onderdeel voelen van een groter geheel - mijn overtuigingen al zo lang kleurde. Schokkend toch?!
Vandaag ben ik ontzettend dankbaar dat Kantelpunt nog bestaat en weet ik dat dat enkel zo is omdat ik het NIET 'in mijn eentje' doe, nooit in mijn eentje gedaan heb zelfs, ook al ben ik 'solopreneur': zonder de praktische, mentale, intellectuele, emotionele en soms financiële steun van mijn omgeving, stel ik letterlijk NIETS voor en had Kantelpunt zelfs nooit het levenslicht gezien...
Trouwens, zonder een overheid die voor mij zorgt en die mij toeliet om te studeren bijvoorbeeld, stel ik ook niets voor.
Natuurlijk werden en worden er beleidsfouten gemaakt, tuurlijk kan er nog heel veel 'beter'. Over het falend klimaatbeleid zal ik hier niet uitweiden, over de onmacht van politici om het wantrouwen bij burgers om te buigen ook niet...
Maar al bij al kan ik niet anders dan dankbaar zijn voor de plek waar ik ben geboren en hoe we hier voor elkaar zorgen... Er zijn veel plekken in de wereld waar ik het met heel 'andere kaarten' zou moeten stellen.
De UBUNTU filosofie 'Ik ben omdat wij zijn' heb ik letterlijk gevoeld tijdens de coronajaren en daarvoor ben ik intens dankbaar...
Welke andere keuzes ga ik maken NA 2022?
Ik leer het niet-weten omarmen, een boeiend leertraject voor een kennisspons die zo graag wil 'begrijpen'...
Het vraagt om echt FUNDAMENTEEL ANDERS DENKEN & zijn, maar het brengt zoveel rust en ruimte telkens ik daar wél in slaag.
Samenvattend...
- mijn huidige nederige zijnsstaat laat meer ruimte voor twijfel,
- daardoor ook voor verwondering en mildheid
- waardoor ik beter kan accepteren wat is en ik toch vertrouwen heb
- dat ik, ook als ik bang, boos of verdrietig ben
- mijn gedroomde toekomst mag blijven verwoorden & verbeelden
- OMDAT ik haar op die manier verwezenlijk, met vallen en opstaan en zonder enige garantie op resultaat'
- want het vallen en opstaan zelf IS het resultaat: DAT is 'het LEVEN'
Verder heb ik:
- de zekerheid dat er geen zekerheden zijn,
- de geruststelling dat alles cyclisch is, dat elk einde een nieuw begin is, hoe spannend ook,
- het inzicht dat wu-wei ook een waardevol perspectief is en we zoveel meer zijn dan onze overlevingsdriften,
- begrepen dat de meeste mensen deugen en hun best doen, ook al ziet dat 'hun best doen' er anders uit dan 'hoe ik dat voor mezelf invul',
- en heb ik vertrouwen dat alles met alles verbonden is, waardoor ik niet de enige ben die groeit in dit bewustzijn...
Kortom: dat we met teveel menselijke arrogantie de leefbaarheid van onze planeet Aarde bedreigen, mag zeker een bron van bezorgdheid zijn.
Tegelijkertijd is dit scharniermoment in de geschiedenis ook een opportuniteit om het grondig anders te pakken in de toekomst. Er is meer dan ooit tevoren een gigantisch potentieel tot collectieve bewustwording voorhanden.
Waardoor ik erop mag vertrouwen dat:
Wat er ook gebeurt
IN en met DE WERELD
- of in en met MEZELF -
ik kan en hoef het niet in mijn eentje dragen...
Tenminste, als we kantelen, van ego naar eco...
Deze lectuur lag mee aan de bron van inzichten tijdens mijn bewustwordingsproces:
- 'Minder is meer - hoe degrowth de wereld zal redden' van economisch antropoloog Jason Hickel - website Jason Hickel
- De psychologie van totalitarisme - Mattias Desmet
- Omarm de chaos - Jan Rotmans en Mischa Verheijden
- Disrupt jezelf - Elke Leyman en Mischa Verheijden
- 'Ik ben de wereld - anders denken in de 21e eeuw' en 'geen idee' van filosoof Jan Warndorff - website humanisticus Jan Warndorff
- 'Actieve hoop - hoe de chaos onder ogen zien zonder gek te worden' van Joanna Macy en Chris Johnstone - website the work that reconnects
- De gelukkige activist van Ann Sterckx en Rudy Vandamme
- Deep evolvement - jouw rol als professional in een turbulente samenleving van Rudy Vandamme
- De mythe van normaal - Gabor Maté (toegevoegd in 2023, verrijkend perspectief op hoe we naar gezondheid kijken)
- Dubbelganger - Naomi Klein (toegevoegd in 2023, waardevolle inzichtbrenger in het gegeven 'schaduwkanten')
- https://maatschapwij.nu/duurzaam/jelmer-mommers-zomergesprekken/